Güven her zaman insanlık tarihinin en büyük bilinmezliğini oluşturmuştur. Modern topluma geçiş ile beraber güven kavramı ölçümlenemeyecek duruma gelince güven sağlayıcı sistemler ve aracılar kurulmuştur. Uzun zamandır ise bu aracılar hayatın içinde aktifler. Günümüzde ise insan ve teknoloji bir araya gelerek güveni aracılar olmadan ve merkezi bir yapıya bağlı kalmadan sağlayabilir mi sorusunun cevabı olarak blockchain var.
En yalın haliyle güven her zaman sorgulanır; internet üzerinden bir ödeme yaptığınızda, ödeme yaptığınız şirket bankalar ile iletişim kurarak ödemenin doğruluğuna bankadan teyit alır. Sonrasında ödeme işleminin sonucunu kullanıcıya iletir. Taraflar arasında güveni sağlayan aracılara ihtiyaç vardı.
Bizans generalleri problemi 1982 yılında L. Lamport, R. Shostak, and M. Pease tarafından yazılan bir makalede tanımlanmıştır.
Sorun bir şehri kuşatan Bizanslı generallerin verecekleri karardır. Her general ordunun bir kısmını komuta eder. Generaller şehre saldırıp saldırmamak için bir karar almak istemektedir. Generallerin bazıları saldırıyı, bazıları ise geri çekilmeyi savunur bu noktada önemli olan herkesin aynı kararı almasıdır. Kesin olarak mutabakata varılması gerekir, mutabakata varılamaz ve bazı generaller saldırıya geçer bazıları çekilirse sonuç topluca saldırmaktan ve topluca geri çekilmekten de kötü olacaktır. Merkezi yapı bütün generallere eşit mesafede olup olmadığı başka bir bilinmezliktir, bütün generallere aynı haber ve bilgiler mi ulaşıyordu sorusu da net değildir. Ayrıca generaller arasında iletişim ve generaller ile merkez arasındaki iletişim ulaklar vasıtasıyla sağlanmaktadır. Bu durumda haberi taşıyanlar ulaklar ne kadar güvenilir ve haberin içeriğini kime doğru şekilde iletiyorlar sorunsalı ortaya çıkar. Mevcut duruma tekrar bakılacak olursa generaller, ellerindeki bilgi ve niyetleri bilinmezlikler olayın bir bölümünü oluştururken, ulakların taşıdıkları haberler, emirler ve bunların gerçekliği olayın diğer bölümünü ortaya çıkartmış oluyor.
Problem gündelik hayatta yaşanılan problemlere çok benzer özünde;
Kimin elinde hangi bilgi vardır? Kim hangi bilgiyi başkasıyla paylaşmıştır? Kim elindeki bilgi ile ne yapacak? Ortak tehditler nasıl tespit edilebilir? Aracılar güvenilir mi? Aracıların paylaştığı bilgi güvenilir mi? Kime güvenilebilir? Merkezi otorite kime güveniyor, kime güvenmiyor? Merkezi otorite olmadan karar almak mümkün mü?
Merkezi olmayan yapılarda mutabakatın sağlanması çözülmesi en güç problemlerden biridir. Bizans generalleri probleminde vurgulanan; merkezi bir otorite olmaksızın sağlıklı karar alabilmek, herkesin bütün bilgilere ulaşabilmesi, bilgilerin izlenebilir olması, ortak bir uzlaşıya varılabilmesi ve kötü niyetli katılımcılara karşı da uzlaşının sağlanabilmesiyse ortaya çıkan sorunların önde gelenlerindendir.
Blockchain teknolojisi Bizans generalleri problemi olarak nitelenen ama bütün sistemlerde, ticarette ve ilişkilerde ortaya çıkan güven sorununu ortadan kaldırmaya aday. Dağınık defter, kripto para, akıllı sözleşmeler ve dijital kimlik ile tanımlanan bir blockchain ağı hem güvenli hem de aracısız bir sistem olarak güven problemlerini çözmenin en büyük çözümü durumunda. Üstelik güven konusunu aracılardan alıp insanlara vererek.
Ferhat Yalçın Founder Tomorrow Consultancy
