Blockchain sistemlerinin güvenli bir şekilde çalışmasının en kritik noktası şifreleme. Peki bu ne anlama geliyor? Neden bu kadar önemli? Yazımıza buyurun.
Şifreleme deyince aklımıza çok karışık anlaşılmaz konular geliyor değil mi? Normal. Aslında o kadar da zor değil ama anlayabilmek için biraz çaba sarfetmek gerek — her türlü konuda olduğu gibi. Peki neden önemli bu şifreleme? Çünkü şifreleme bize pekçok kişiye dağılan bilginin doğru ve tam olduğunu anlamamızı sağlıyor. Peki ama ne demek şimdi bu?
Efendim, daha önce de belirtmiştik. 90’larda internet hayatımıza girdi ve her tür dijital bilgi ve verinin yaygınlaşmasını ve bir taraftan diğerine kolayca iletilmesini sağladı. Bu harika bir olay, çünkü masrafsız bir şekilde bilgiyi kopyalayabiliyor ve dağıtabiliyorsunuz. Eğitim, araştırma ve gelişme için bulunmaz nimet. Ancak herhangi bir dijital varlığı internet üzerinden transfer etmeye kalktığınızda önümüze sorunlar çıkıyor. Zira olur olmaz kopyalanmaması lazım, gerçek sahibinin kim olduğu biliniyor olmalı, o sahip gerçekten bu varlığı birine devretmek istiyor mu onu bilmeli gibi gibi..
İsterseniz internet üzerinden transfer edilebilecek pekçok dijital varlıktan en aşina olduğumuz para üzerinden bir örnek verelim.
Para, para, para — varlığı bir dert…
Para ilk zamanlarda fiziki olarak önce madeni para ve kağıt halinde bulunurken, 60’lı-70’li yıllarda bilgisayarlar ile iletişim başlayınca kurumlar arasında kullanılan elektronik paraya, 90’lardan sonra internet yaygınlaşıp kişiler arasında iletişimin artması ile birlikte de dijital paraya evrildi.
Ancak, paranın alışverişe layık olabilme niteliğini koruyabilmesi için hep bir merkezi otoriteye (merkez bankaları ya da bankalar) ihtiyaç duyuldu. İnsanların güven duyacağı birilerinin kontrol etmesi lazım parayı diye düşünüldü içgüdüsel olarak — normal. Öbür türlü dijital bir nesneyi sonsuz olarak üretebilirsiniz, gerçekten size mi ait nereden bileceksiniz, yabancıların sözlerine nasıl güveneceksiniz? Ya bir kişi birden fazla kopyalama yapar, sahip olduğu parayı hem size hem başkasına gönderirse? O nedenle, bankalar ve merkezi otoriteler vardı ki bu sorunlara karşı güvence altına alsın.
İşte tam bu sırada 90’ların sonunda Satoshi Nakamoto dediğimiz kişi(ler) para transferi teknolojisini şifreleme ile birleştirdi ve tek bir otoriteye bağlı kalmaksızın, o otoritenin sağladığı güvenin yerini makinelerin aldığı bir yapı oluşturarak adeta bir devrim yarattı. Bu devrim ile işlemlerin arasında yer alan güven abidesi banka gibi kurumlara olan ihtiyaç neredeyse sıfıra indi — çünkü artık her makine kendi başına bir banka!
Nasıl olur da makineler koskoca bankanın yerini alır derseniz şöyle: Banka kişilere ait banka hesaplarını ve yapılan işlemleri tutarak bir kişinin kendine ait bir varlığı birden fazla kişiye göndermesine engel oluyor. Bunu yaparken doğru ve güvenilir davrandığına emin olmamız için gerek iç organizasyon yapısı gerekse dışarıdan merkezi otorite tarafından dayatılan kontrol ve cezalarına tabii. Blockchain (örneğin Bitcoin sistemi) ise bir kişinin elindeki parayı iki kere harcamasını bütün hesapları ve bütün işlemleri halka açık olarak yaparak önlüyor. İşlemler ve bakiyeler halka açık ama isminiz gibi özel detaylarınız gizli. Dolayısıyla, bir kişiden diğerine Bitcoin gönderildiğinde herkes gönderenin bakiyesinden o paranın düştüğünü alıcının bakiyesinin de o para kadar arttığını görüyor.Yani bankacılık sisteminde ben bankanın yanlış yapmayacağına emin olmak için kendi iç kontrolleri ya da denetleyici kurumlara güvenmek durumunda iken, Blockchain’de her şey açık olduğu için “gözlerime” güvenmem yeterli.
Tekrar edelim: Para örneğini hep konuşulduğu için verdik. Konu sadece para ile sınırlı değil. Bu her tür dijital varlık olabilir: Örneğin noterlerde saklanan bilgi, bir dijital sanat eseri gibi; bana ait olan, başkasının üzerinde hak iddia edemeyeceği, dijital olarak saklanabilen, istediğimde başka birine dijital olarak kısa sürede transfer edebileceğim her tür varlık ya da nesne.
Sonuç ve “az sonra”…
Yukarıda bahsettiğimiz hem tüm hesap bakiyeleri ve transferler açık olacak hem de hesap sahiplerine ait özel bilgiler gizli kalacak nasıl oluyor dediğimizde bu şifreleme sayesinde.
Şifreleme Blockchain’in temelini oluşturuyor, çünkü Blockchain dağınık bir sistemde çalışıyor, yani bilgi binlerce farklı, birbiri ile ilintili ama birbirini tanımayan makine üzerinde bulunuyor. Dağınık sistemlerin kontrolü olmadığı için bilginin düzgün ve değiştirilmemiş olması son derece önemli — bunu sağlayan da şifreleme sistemi. Yani şifreleme sayesinde herhangi bir bilgi Blockchain üzerindeki her nokta üzerinde hem aynı şekilde tutarlı hem de gizli olarak tutulabiliyor.
Şifreleme teknik ve karmaşık görünse de onu daha iyi anlamak bize günlük hayatımızda Blockchain teknolojisini nasıl daha verimli olarak kullanırız konusunda farklı ipuçları verebilir.
Bu yazı ilk olarak Turan Sert tarafından Medium hesabında yayınlanmıştır. Kendisine paylaşımı ve yeniden yayınlama izni için teşekkür ediyoruz.
